pressa

Birinci sinif şagirdlərinin  məktəbə

adaptasiya olunması.

                                                                                    Səfixanova Südabə.                                                        

             

 

Məktəbdə tədrisin ilk ili uşağın həyatında  çox mürəkkəb və mühüm dövrdür.

Təhsilin ilk pilləsinə qədəm qoyan balacalar onlar üçün yeni olan bu həyta çox sevinclə atılırlar.

Balacaların çox böyük hissəsi təhsil almaq  ,məktəbə getmək arzusundadır.

Lakin uşaqlar  onlar üçün açılmış bu yeni dünyada qarşılarına çıxan yeni təlim-tərbiyə prosesinə qoşularkən adaptasiya müddəti onlar üçün çox çətin olur.

Onlar psixiki gərginliklər keçirirlər: Məktəb  həyatında qarşıya  çıxan qeyri-müəyyənlik effekti  şagirddə həyacan və diskomfort yaradır.Onların həyat təcrübəsi çox azdır., Yeni rejim , psixiki  yük əvvəlki stereotipləri yox edir.Hətta ciddi rejimdə  gözəl tərbiyə alan,qayda –qanunlara raiyyət edən uşağın  davranışlarında ciddi dəyişikliklər hiss olunur. Bəzi uşaqlarda əsəb gərginliyi,qıcıqlanma halları baş verir.

Həddindən artıq yüklənmə uşağın ışqabiliyyətini aşağı salır və onu tez yorur.

Işqabiliyyətini  inkişf etdirmənin  bir çox faktorları var. Burada mütləq uşağa

tapşırılmış işə göstərəcək emosional  marağı və alacağı nəticədir.Yorğunluq

tapşırığı yerinə yetirmək həvəsini öldürür.Əyər çətinliklə qarşılaşırsa o ruhdan düşür və narahat olmağa,ağlamağa başlayır.

           Adaptasiya  zamanı  uşaqlar müəllimin xüsusi diqqətinin,onun  sevgisinin

əhatəsində olmalıdırlar.Müəllim daim o uşaqların   ruh yüksəkliyini qaldırmalı,onlarında mütləq başqa uşaqlar kimi yaxşı oxuyacaqlarını,çətinliklərin arxada qalacağını əmin etməlidir.

Sinifdə proqram materialını gec  qavrayan ,çətinliklə  tapşırıqları yerinə yetirən uşaqlar da var.Lakin bəzi müəllimlər belə uşaqları ləng olduqlarına görə danlayır,onlara acıqlanır,nümunəvi şagirdi onlara nümunə göstərirlər.

Müəllim çətin məqamlarda mütləq bu şagirdlərin yanında olmalı,onlara bu çətinlikləri dəf etməyə kömək etməlidir.

Uzun müddətli təcrübəm və müəllim yoldaşlarımın dərslərini dinləyərkən  etdiyim müşahidələr onu götərir ki, bir çox üsulların köməyi ilə qısa zamanda  müvəffəqiyyət əldə edə bilərik.Fikrimi sizinlə bölüşmək istəyirəm.

Şagirdi,ayrı-ayrı yaradılmış  qrupu,hətta bütöv sinfi tərifləmək,mükafatlandırmaq.

Bunu siz parta arxasında düzgün oturmağı,səliqəli yazını,üzündən oxumağı  və s nəzərdə tutaraq mükafatlandıra bilərsiniz. Bunu  siz dərs prosesində xüsusi zaman ayırmadan edə bilərsiniz.Bu zaman uşaqların reaksiyası çox müsbət olacaq,onlar da nəzərə çarpmağa  çalışmayaraq bu prinsipləri böyük həvəs və maraqla yerinə yetirməyə  çalışacaqlar.

Başqa bir profilaktikada keçirmək olar.Məsələn,mən uşaqlara deyirəm:”Mən indi baxacağam görüm,  sizlərdən kim dərsliyini səssiz və tez açacaq?”

Müəllim stolumun üzərində olan bayraq və yaxud başqa bir əşya  seçilən şagirdin partasının  üzərinə qoyulur.Belə  hal la ənənəvi olur.

Mükafatlanma ən çox  keçirdiyimiz oyunlar zamanı olur.Məsələn:uşaqlara”Bu çələngi

kim hədiyyə edəcək?” Oyunun mənası budur ki, dərs prosesində  fərqlənən  şagirdə texnologiya dərsində rəngli kağızlardan,açıqçadan  kəsilmiş çiçəklərdən gül çələngi təqdim olunur. Belə oyunu yaxşı olardı ki,çətin tapşırıqların həlli zamanı keçirilsin.

Tədris ili boyunca,həftənin ,yarımilliyin sonunda  keçirilməsi  daha məqsədə uyğundur.

Oyunlar uşaqlarda stimul yaradır,onlara xoş əhval ,nizam-intizama riayət etməyə sövq edir.

Uşaqların emosional əhval-ruhiyəsindən asılı olaraq mən  dərs prosesində daim musiqidən.,idman dəqiqələri ni ritmik gimnastika,rəqs elementlərindən  istifadə edirəm..Musiqi şagirdin gərginliyini, zehni yorğunluğunu aradan götürür , uşaq özünü sərbəst  hiss edir.

Musiqidən əlavə mən dərs prosesində yanıltmaclardan,atalar sözlərindən ,lətifələrdən tez-tez istifadə edirəm.
Bu üsulların hamısı ayrı-ayrılıqda şagirdin adaptasiya müddətinin müsbət keçməsinə zəmin yaradır.

Uşaqların  adaptasiya olunma dərəcəsinə görə şərti olaraq üç qrupa ayırmaq olar.Birinci

qrup uşaqlar təhsilin ilk iki ayı ərzində adaptasiya olunurlar.Bu uşaqlar kollektivlə nisbətən tez qaynayıb-qarışırlar,məktəbə alışır,yeni dostlar qazanırlar.Onların demək olar ki,həmişə əhval-ruhiyyələri yaxşı olur,sakit,xeyirxah,vicdanlı olurlar və müəllimin bütün tələblərini zahiri gərginlik olmadan yerinə yetirirlər.Bəzən onlarda çox az hallarda

uşaqlarla  əlaqədə,ya da müəllimlə münasibətdə çətinliklər müşahidə olunur,çünki bütün davranış qaydalarının tələblərinə riayət etmək onlar üçün hələ çətindir.Lakin oktyabrın

  sonlarına yaxın bu uşaqların bütün çətinlikləri,bir qayda olaraq,aradan qalxır,uşaq yeni şagird statuslarına,yeni  tələblərə və yeni rejimə tamamilə öyrəşir.

Məktəbin birinci sinif uşaqların həyatında ən ağır dövrlərdən biridir.Məktəbə gələn zaman sinif kollektivi,müəllimin şəxsiyyəti,rejimin dəyişməsi ,hərəkət fəaliyyətinin uzun

Müddət  məhdudlaşması və yeni öhdəliklərin yaranması uşağa öz təsirini göstərir.

Məktəbə uyğunlaşaraq uşağın orqanizmi bütün qüvvəsini  sərbəst edir.Lakin nəzərə almaq lazımdır ki,adaptasiyanın dərəcəsi və sürəti hər kəs üçün individualdır,buna görə də hər bir uşağa onu əhatə edən böyükləri tərəfindən kömək və böyük səbir göstərilmə-

lidir.

Valideynlər  övladlarının müvəffəqiyyətlərini səbirlə gözləməlidirlər.Məktəb uzun müddət obyektiv qiymətləndirmə mühiti olaraq qalmalıdır.Lakin valideyn uşağa təkcə o, yaxşı oxuduğuna görə yox,öz övladı olduğuna görə sevməli,heç nəyə baxmayaraq ona dəyər verdiyini göstərməlidir.